Trong trọng tài, việc lấy chứng cứ là một phần quan trọng của quá trình tố tụng. Các bên có cơ hội trình bày quan điểm và cung cấp chứng cứ để hỗ trợ cho lập luận của họ. Tuy nhiên, điều gì xảy ra khi một bên từ chối đưa ra chứng cứ được yêu cầu bởi trọng tài theo Quy tắc IBA về thu thập chứng cứ (IBA Rules on the Taking of Evidence)?

Một mặt, việc một bên từ chối đưa ra chứng cứ có thể được coi là một sự cản trở công lý (an obstruction of justice). Nó có thể trì hoãn các thủ tục tố tụng, tăng chi phí và tước đi cơ hội của bên còn lại để trình bày đầy đủ quan điểm của mình. Mặt khác, một bên có thể có lý do chính đáng để từ chối đưa ra chứng cứ, chẳng hạn như vấn đề bảo mật, hoặc giới hạn nguồn lực.

Quy tắc IBA đưa ra một số hướng dẫn về cách đối phó với tình huống một bên từ chối đưa ra chứng cứ. Quy tắc 9.6 quy định rằng “Hội đồng Trọng tài có quyền nhận định rằng tài liệu không được cung cấp đó có nội dung trái với lợi ích của bên từ chối cung cấp” (nguyên văn: “the Arbitral Tribunal may infer that such document would be adverse to the interests of that Party”). Điều này có nghĩa là nếu một bên từ chối đưa ra chứng cứ có liên quan và tài liệu cho vụ án, trọng tài có thể suy diễn theo hướng bất lợi chống lại bên đó.

Tuy nhiên, trước khi đưa ra những suy diễn như vậy, trọng tài phải cho một bên có cơ hội để giải thích lý do tại saokhông thể đưa ra chứng cứ. Trọng tài sẽ cho các bên một cơ hội hợp lý để trình bày ý kiến của họ về tính xác thực, mức độ liên quan, sức nặng của chứng cứ, và để giải quyết bất kỳ vấn đề nào khác mà trọng tài coi là phù hợp. Điều này có nghĩa là bên từ chối có thể giải thích lý do mình làm như vậy và cung cấp chứng cứ hỗ trợ hoặc lập luận pháp lý để chứng minh quan điểm của mình.

Câu hỏi sau đó đặt ra, điều gì xảy ra nếu lý do của bên từ chối đưa ra chứng cứ không được trọng tài coi là hợp lý? Trong trường hợp này, trọng tài có thể rút ra những suy luận bất lợi chống lại bên không tuân thủ. Ví dụ, nếu bên từ chối cung cấp một tài liệu mà trọng tài nhận định là có liên quan cho vụ án, trọng tài có thể suy luận rằng tài liệu sẽ không thuận lợi cho bên không tuân thủ. Trọng tài cũng có thể áp dụng các biện pháp trừng phạt khác, chẳng hạn như ra phán quyết yêu bên không tuân thủ phải trả chi phí cho bên kia hoặc thậm chí bác bỏ các yêu cầu khởi kiện hoặc yêu cầu phản tố của bên không tuân thủ.

Mặc dù các suy diễn bất lợi có thể là công cụ hiệu quả để đảm bảo tuân thủ các quyết định thủ tục, chúng cũng có thể là thanh đao hai lưỡi. Một mặt, họ có thể khuyến khích các bên tuân thủ nghĩa vụ của họ và đảm bảo tính toàn vẹn của quá trình tố tụng. Mặt khác, họ cũng có thể xử phạt một cách không công bằng một bên có lý do chính đáng để từ chối đưa ra chứng cứ.

Ví dụ, một bên có thể từ chối đưa ra chứng cứ vì nó được bảo mật (confidentiality) hoặc đặc quyền (privilege). Trong trường hợp này, một bên có thể không muốn tiết lộ chứng cứ vì nó sẽ vi phạm các nghĩa vụ pháp lý hoặc đạo đức. Tuy nhiên, bởi vì trọng tài ra lệnh cho họ đưa ra chứng cứ hoặc rút ra những suy luận bất lợi chống lại bên vì không làm như vậy, họ có thể buộc phải lựa chọn giữa việc tuân thủ lệnh của trọng tài và vi phạm nghĩa vụ pháp lý hoặc đạo đức của mình.

Tương tự, một bên có thể từ chối đưa ra chứng cứ vì nó không liên quan đến các vấn đề trong tranh chấp hoặc có giá trị chứng cứ cận biên. Trong trường hợp này, một bên có thể tin rằng việc cung cấp chứng cứ sẽ kéo dài quá trình tố tụng hoặc gây ra chi phí không cần thiết. Tuy nhiên, nếu trọng tài ra lệnh cho họ đưa ra chứng cứ hoặc rút ra những suy luận bất lợi chống lại bên vì không làm như vậy, họ có thể bị phạt một cách không công bằng do thực thi phán quyết của trọng tài.

Tóm lại, việc từ chối đưa ra chứng cứ trong trọng tài có thể có cả hệ quả tích cực và tiêu cực. Mặc dù điều quan trọng là các bên phải tuân thủ các lệnh thủ tục và hợp tác với trọng tài trong việc lấy chứng cứ, Quy tắc IBA cũng nhận ra rằng các bên có thể có lý do chính đáng để từ chối đưa ra chứng cứ. Do đó, điều cần thiết cho các trọng tài phải đạt được sự cân bằng giữa việc đảm bảo tuân thủ các lệnh thủ tục và tôn trọng các nghĩa vụ pháp lý và đạo đức của các bên.

BAN CÓ BIẾT:
Quy tắc IBA là một dạng luật mềm không có tính bắt buộc. Luật mềm là một trong ba chủ đề của Cuộc thi viết VIARB năm 2022. Nếu bạn thấy đây là một chủ đề thú vị, hãy nghiên cứu và nộp bài viết của mình nhé.
Link cuộc thi: https://viarb.vn/cuoc-thi-viet-viarb-nam-2022